کد مطلب:225303 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:196
بیان اشعاری که به حضرت امام رضا نسبت داده اند و اشعار مدیحه ی پاره ای از شعراء
در كتاب مناقب ابن شهرآشوب علیه الرحمة این شعر را از امام رضا علیه السلام رقم كرده است:
لبست بالعفة ثوب الغنی
و صرت امسی شامخ الرأس
[ صفحه 377]
لست الی النسناس مستأنسا
لكننی انسی بالناس
اذا رایت التیه من ذی الغنی
تهت علی التابه بالباس
ما ان تفاخرت علی معدم
ولا تضعضعت بافلاس
به دستیاری پیرایه ی عفت و قناعت پیراهن غنا و ثوب عزت را بر تن بیاراستم و سرافراز و مفتخر در هر مسلك و معبر عبور دادم هرگز با مردم فرومایه سست اساس و زبون مایه نسناس اوصاف مؤانست نجویم و جز با مردم آزاده و جوانمرد را انس نگیرم و هر وقت از مردم توانگر حالت تیه و كبر و خودستائی بینم با او به همان روش و طریقت رفتار كنم، هرگز با كسان نیازمند بی چیز به مفاخرت و مباهات ستیز نكنم و برای ناداری متضعضع و خاشع نشوم.
و هم در مناقب مسطور است كه امام رضا علیه السلام این شعر را از خویشتن برخواند:
اذا كان من دونی بلیت بجهله
ابیت لنفسی ان اقابل بالجهل
و ان كان مثلی فی محلی من النهی
اخذت بحلمی كی اجل عن المثل
با مردم جاهل مقابل نشوم تا به جهل او مبتلا نگردم و با كسانی كه در مراتب عقل و دانش با هم یك میزان و ترازو باز و بباز هستم به صبوری و درنگ و حلم و بردباری بگذرانم تا از وی فزونی گیرم و اجل و ارفع از مانند خود شوم و از این پیش این شعر حكمت آیت مسطور شد. و نیز این شعر را از حضرت رضا علیه السلام رقم كرده است:
و ذی غیلة سالمته فقهرته
فاو قرته منی بعفو التحمل
و لم ارللاشیاء اسرع مهلكا
لغمر قدیم من وداد معجل
چه بسیار مردمان بداندیش و امور سخت را به نیروی سلامت نفس و شكیبائی و تحمل مقهور ساختم و برای درد دشمنیهای دیرینه و خصومتهای كهنه هیچ داروئی بهتر از دوستی معجل نیافتم. و این شعر نیز به علاوه یك بیت دیگر مذكور شد. اما در آنجا معلوم نبود از نتایج طبع مبارك خود آن حضرت علیه السلام است یا دیگری است و چون ابن شهرآشوب به خود آن حضرت نسبت می دهد تجدید نگارش
[ صفحه 378]
یافت و نیز صاحب مناقب این شعر را از ابن حماد رقم كرده است:
اذا حدت شبهة فی الدین مبهمة
فهم مصابیحها للخلق و السرج
هم الشموس التی تهدی الانام و ما
غیر المنیف اذا یعزی و لا فرج
مشكاة نور و مصباح یضی ء بها
كأنه كوكب یوری و ینسرج
ائمه ی هدی و پیشكاران كارخانه خدا مصابیح عرصات ظلمات و مشاعل پهنه ی ضلالت و غوایت و شموس آسمان هدایت و مشكاة طریق درایت هستند و این شعر را از كشاجم می نویسد:
فكم فیكم من هلال هوی
قبیل التمام و بدر افل
هم حجة الله یوم المعاد
هم الناصرین علی من خذل
و من انزل الله تفضیلهم
فرد علی الله ما قد نزل
فجدهم خاتم الانبیاء
یعرف ذلك جمیع الملل
و والدهم سید الاوصیأ
معطی الفقیر و مردی البطل
این ائمه ی دین و پیشوایان آئین پاره ای در سن شباب به دیگر سرای روی آوردند و بعضی روزگاری دراز بسپردند و به جملگی در روز معاد حجت خالق عباد هستند و در مقدار عمر شریف خواه اندك یا بسیار از تكالیف امامت قاصر نشدند و همیشه ناصر درماندگان و یاور ستم دیدگان و دستگیر ملهوفان بودند و خداوند تعالی آیات قرآنی و علامات آسمانی در فضیلت ایشان بفرستاد. جد ایشان خاتم انبیاء و پدر ایشان سید اوصیاء است كه بیچارگان را بذل و عطا فرمودی و ظالمان و دلیران را به هلاكت و جزا رسانیدی و این شعر را از اسامة نقل می كند:
امكم فاطمة و جدكم محمد
و حیدر ابوكم طبتم و طاب المولد
لمؤلفه:
مادرت فاطمه و جد جلیلت احمد
پدرت حیدره و طیب و طاهر مولد
مادر وجد و پدر چونت نبی است و ولی
منحصر در دو جهان هست بذاتت سودد
[ صفحه 379]
باد بر ذات تو و جده و جد و بابت
صلوات ازلی و صلوات سرمد
و این شعر را در مناقب از ابن الحجاج نوشته است:
یا ابن من تؤثر المكارم عنه
و معانی الاداب تمتاز منه
تمام مكارم ز آباء تو است
معانی آداب با ردز ابرت
و هم از ابن حجاج نگاشته است:
من سمی الرضا علی بن موسی
رضی الله عن ابیه و عنه
هر كس را سعادت یار شود كه هم نام و هم لقب امام رضا و پدر آن حضرت علیهماالسلام شود خداوند تعالی از بركت و میمنت این نام و لقب از پدر او و خود او خوشنود شود.
و هم از وی است:
و سمی الرضا علی بن موسی
لك فعل یرضی صدیقك عنكا
و این شعر را از سروجی مذكور فرموده است:
علیك بتقوی الله ما عشت انه
لك الفوز من نار نقاد باغلال
و حب علی و البتول و نسلها
طریق الی النجات و المنزل العالی
الی الله ابرء من موالات ظالم
لال رسول فی الاهل و المال
و این چند بیت را از حمیری مرقوم نموده است:
لاقرض الا فرض عقد الولا
فی اول الدهر و فی آخره
لاهل بیت المصطفی انهم
صفوة حزب الله ذی المغفرة
اعطاهم الفضل علی غیرهم
بسودد البرهان و المقدرة
فهم ولاة الامر فی خلقه
حكامه الماضون فی ادهره
در این اشعار بازمی نماید كه برترین فرایض روزگار و عقود لیل و نهار در تمام ازمنه و اوقات من الازل الی الابد عقد ولایت و تولی و دوستی اهل بیت مصطفی و برگزیدگان و خواص ناصران دین خداوند غفار هست چه خداوند ایشان
[ صفحه 380]
را بسودد برهان بر تمامت آفریدگان خود تفضیل داده و در هر عصری از اعصار و دهری از ادهار حكمران عوالم امكان و مخلوق یزدان بوده و هستند و خواهند بود.
بالجمله چنان كه اشارت رفت مدایحی كه شعرای زمان و مادحین دوران بالسنه ی مختلفه در مدح این بضعه ی احمدی و لمعه ی سرمدی صلی الله علیه و آله عرض كرده اند در كتابهای متعدد نمی گنجد و به دست پژوهش و بنان تفحص نمی گنجد این مقدار كه در حین نگارش درآمد برای تیمن و تبرك و نقل از كتب معتبره كه مخصوصا یاد كرده اند می باشد.
لبست بالعفة ثوب الغنی
و صرت امسی شامخ الرأس
[ صفحه 377]
لست الی النسناس مستأنسا
لكننی انسی بالناس
اذا رایت التیه من ذی الغنی
تهت علی التابه بالباس
ما ان تفاخرت علی معدم
ولا تضعضعت بافلاس
به دستیاری پیرایه ی عفت و قناعت پیراهن غنا و ثوب عزت را بر تن بیاراستم و سرافراز و مفتخر در هر مسلك و معبر عبور دادم هرگز با مردم فرومایه سست اساس و زبون مایه نسناس اوصاف مؤانست نجویم و جز با مردم آزاده و جوانمرد را انس نگیرم و هر وقت از مردم توانگر حالت تیه و كبر و خودستائی بینم با او به همان روش و طریقت رفتار كنم، هرگز با كسان نیازمند بی چیز به مفاخرت و مباهات ستیز نكنم و برای ناداری متضعضع و خاشع نشوم.
و هم در مناقب مسطور است كه امام رضا علیه السلام این شعر را از خویشتن برخواند:
اذا كان من دونی بلیت بجهله
ابیت لنفسی ان اقابل بالجهل
و ان كان مثلی فی محلی من النهی
اخذت بحلمی كی اجل عن المثل
با مردم جاهل مقابل نشوم تا به جهل او مبتلا نگردم و با كسانی كه در مراتب عقل و دانش با هم یك میزان و ترازو باز و بباز هستم به صبوری و درنگ و حلم و بردباری بگذرانم تا از وی فزونی گیرم و اجل و ارفع از مانند خود شوم و از این پیش این شعر حكمت آیت مسطور شد. و نیز این شعر را از حضرت رضا علیه السلام رقم كرده است:
و ذی غیلة سالمته فقهرته
فاو قرته منی بعفو التحمل
و لم ارللاشیاء اسرع مهلكا
لغمر قدیم من وداد معجل
چه بسیار مردمان بداندیش و امور سخت را به نیروی سلامت نفس و شكیبائی و تحمل مقهور ساختم و برای درد دشمنیهای دیرینه و خصومتهای كهنه هیچ داروئی بهتر از دوستی معجل نیافتم. و این شعر نیز به علاوه یك بیت دیگر مذكور شد. اما در آنجا معلوم نبود از نتایج طبع مبارك خود آن حضرت علیه السلام است یا دیگری است و چون ابن شهرآشوب به خود آن حضرت نسبت می دهد تجدید نگارش
[ صفحه 378]
یافت و نیز صاحب مناقب این شعر را از ابن حماد رقم كرده است:
اذا حدت شبهة فی الدین مبهمة
فهم مصابیحها للخلق و السرج
هم الشموس التی تهدی الانام و ما
غیر المنیف اذا یعزی و لا فرج
مشكاة نور و مصباح یضی ء بها
كأنه كوكب یوری و ینسرج
ائمه ی هدی و پیشكاران كارخانه خدا مصابیح عرصات ظلمات و مشاعل پهنه ی ضلالت و غوایت و شموس آسمان هدایت و مشكاة طریق درایت هستند و این شعر را از كشاجم می نویسد:
فكم فیكم من هلال هوی
قبیل التمام و بدر افل
هم حجة الله یوم المعاد
هم الناصرین علی من خذل
و من انزل الله تفضیلهم
فرد علی الله ما قد نزل
فجدهم خاتم الانبیاء
یعرف ذلك جمیع الملل
و والدهم سید الاوصیأ
معطی الفقیر و مردی البطل
این ائمه ی دین و پیشوایان آئین پاره ای در سن شباب به دیگر سرای روی آوردند و بعضی روزگاری دراز بسپردند و به جملگی در روز معاد حجت خالق عباد هستند و در مقدار عمر شریف خواه اندك یا بسیار از تكالیف امامت قاصر نشدند و همیشه ناصر درماندگان و یاور ستم دیدگان و دستگیر ملهوفان بودند و خداوند تعالی آیات قرآنی و علامات آسمانی در فضیلت ایشان بفرستاد. جد ایشان خاتم انبیاء و پدر ایشان سید اوصیاء است كه بیچارگان را بذل و عطا فرمودی و ظالمان و دلیران را به هلاكت و جزا رسانیدی و این شعر را از اسامة نقل می كند:
امكم فاطمة و جدكم محمد
و حیدر ابوكم طبتم و طاب المولد
لمؤلفه:
مادرت فاطمه و جد جلیلت احمد
پدرت حیدره و طیب و طاهر مولد
مادر وجد و پدر چونت نبی است و ولی
منحصر در دو جهان هست بذاتت سودد
[ صفحه 379]
باد بر ذات تو و جده و جد و بابت
صلوات ازلی و صلوات سرمد
و این شعر را در مناقب از ابن الحجاج نوشته است:
یا ابن من تؤثر المكارم عنه
و معانی الاداب تمتاز منه
تمام مكارم ز آباء تو است
معانی آداب با ردز ابرت
و هم از ابن حجاج نگاشته است:
من سمی الرضا علی بن موسی
رضی الله عن ابیه و عنه
هر كس را سعادت یار شود كه هم نام و هم لقب امام رضا و پدر آن حضرت علیهماالسلام شود خداوند تعالی از بركت و میمنت این نام و لقب از پدر او و خود او خوشنود شود.
و هم از وی است:
و سمی الرضا علی بن موسی
لك فعل یرضی صدیقك عنكا
و این شعر را از سروجی مذكور فرموده است:
علیك بتقوی الله ما عشت انه
لك الفوز من نار نقاد باغلال
و حب علی و البتول و نسلها
طریق الی النجات و المنزل العالی
الی الله ابرء من موالات ظالم
لال رسول فی الاهل و المال
و این چند بیت را از حمیری مرقوم نموده است:
لاقرض الا فرض عقد الولا
فی اول الدهر و فی آخره
لاهل بیت المصطفی انهم
صفوة حزب الله ذی المغفرة
اعطاهم الفضل علی غیرهم
بسودد البرهان و المقدرة
فهم ولاة الامر فی خلقه
حكامه الماضون فی ادهره
در این اشعار بازمی نماید كه برترین فرایض روزگار و عقود لیل و نهار در تمام ازمنه و اوقات من الازل الی الابد عقد ولایت و تولی و دوستی اهل بیت مصطفی و برگزیدگان و خواص ناصران دین خداوند غفار هست چه خداوند ایشان
[ صفحه 380]
را بسودد برهان بر تمامت آفریدگان خود تفضیل داده و در هر عصری از اعصار و دهری از ادهار حكمران عوالم امكان و مخلوق یزدان بوده و هستند و خواهند بود.
بالجمله چنان كه اشارت رفت مدایحی كه شعرای زمان و مادحین دوران بالسنه ی مختلفه در مدح این بضعه ی احمدی و لمعه ی سرمدی صلی الله علیه و آله عرض كرده اند در كتابهای متعدد نمی گنجد و به دست پژوهش و بنان تفحص نمی گنجد این مقدار كه در حین نگارش درآمد برای تیمن و تبرك و نقل از كتب معتبره كه مخصوصا یاد كرده اند می باشد.